Bijdrage van Gerry De Valk - Hoving

Trots op het behandelteam van Zorgcentra De Betuwe! Want ga er maar aan staan. Eind januari krijg je als team de boodschap dat er, wil je als behandelteam toekomstendig worden, veranderingen nodig zijn. We zijn drie maanden verder. De mouwen zijn opgestroopt. Er wordt hard gewerkt aan een passende visie op behandelen, het inrichten van duidelijke werkprocessen en samenwerkingsafspraken met de locaties en aan een financieel gezonde bedrijfsvoering. Allemaal met veel energie, plezier en met resultaat. Gistermiddag werd er met elkaar gediscussieerd over de visie op behandelen. Wat is je toegevoegde waarde als behandelaar? Wanneer behandel je wel, wanneer niet? Wat doet de behandelaar en wat doet de zorg? Het waren mooie gesprekken over de inhoud. Een team dat uitdagingen weet om te zetten in kansen. Dit belooft nog wat 👏

Eind jaren ‘80 liep ik in het derde jaar van de Academie Mens en Arbeid stage op de afdeling School- en Beroepskeuzeadvisering van het Gewestelijk Arbeidsbureau te Hoogeveen. Mijn stagebegeleider was een oude rot in het vak en ging bijna met pensioen. Hij was een wijs man, van hem heb ik veel geleerd. Ik herinner me dat ik met mallen psychologische onderzoeken moest nakijken. Plus lange dagen doorbrengen in de testzaal voor het afnemen van een psychologische onderzoeken bij groepen mensen. Na een aantal maanden stagelopen mocht ik zelfstandig beroepskeuze-adviesgesprekken doen. De vrachtwagenchauffeur van dik 40 die net was ontslagen, staat me nog levendig voor de geest. Hij zat bij mij te huilen. Ik voelde me (en was ook) een snotneus van net 20 en vond dat deze man advies van iemand met meer levenservaring verdiende. Terugkijkend op deze periode, realiseer ik me hoe waardevol die ervaringen waren. Natuurlijk heb ik vaardigheden geleerd die nuttig zijn voor een beroepskeuze-adviseur. Maar ook het vermogen om empathie en begrip te tonen voor situaties waarin mensen verzeild kunnen raken. Hoewel het destijds echt niet altijd zo voelde, was het een eer om in die vormende jaren deel uit te maken van iemands levensverhaal, hoe kort ook. Dat gesprek met de vrachtwagenchauffeur herinnert me eraan dat achter elke loopbaan, achter elke beroepskeuze, een persoonlijk verhaal schuilt. Het heeft mij geleerd dat luisteren soms belangrijker is dan spreken en dat respect voor ieders unieke pad essentieel is. Ik hoop dat ik in mijn loopbaan ook een positieve invloed heb kunnen en nog steeds kan uitoefenen op mensen met wie ik werk. Aan de jongere generatie die nu aan het begin staat van hun carrière: sta open om te leren, niet alleen van boeken en cursussen, maar vooral van de mensen om je heen. Elk verhaal kan een wijze les bevatten, elke interactie tussen mensen een kans om te groeien. Ps. Een kort filmpje van een uil die deze week in onze tuin zat en met net zo’n wijze blik als mijn stagebegeleider naar mij keek 🦉

Afgelopen zaterdag stuitte ik op een boeiend interview met Hans Becker, de voormalige directeur van Humanitas, die een warm pleitbezorger is van het verspreiden van geluk in de ouderenzorg. Zijn benadering, gebaseerd op vier pijlers - nooit nee zeggen tegen een verzoek, autonomie en zelfregie, ‘use it or lose it’, en inclusiviteit op basis van gelijkwaardigheid - zegt alles over zijn kijk op de ouderenzorg. Op dit moment begeleid ik een aantal behandelteams binnen de ouderenzorg die bezig zijn met het herijken van hun behandelvisie en positie binnen de organisatie. Deze teams zijn dagelijks bezig met het implementeren van nieuwe benaderingen en anders kijken naar de rol van de behandelaar in de ouderenzorg. Becker deelt in het interview ook enkele praktijkvoorbeelden, zoals het verhaal van een weduwe die dagelijks 18 uur zit en knieklachten heeft, wat leidt tot interventies van zowel de dokter als de fysiotherapeut. Dit illustreert zijn kritiek op de conventionele, medisch-georiënteerde benadering van ouderenzorg, waarbij hij pleit voor een focus op geluk en levenskunst op oudere leeftijd. De vraag die bij mij opkomt, en die ik graag aan jullie voorleg: Is Becker te idealistisch, of moeten we inderdaad de ‘medische bril’ nog veel meer en vaker afzetten en meer nadruk leggen op geluk en welzijn in de ouderenzorg? Wat is jullie kijk hierop?

Opnieuw zijn we op Schiphol. Voor de 3e keer een vakantieseizoen. Eerst 2 weken training in Turkije. Daarna door naar Rhodos. Dat betekent opnieuw 7 maanden hem missen. Hoeveel ik ook geniet van zijn avonturen. Het went nooit. Mooi seizoen Luca de Valk 🫶

Ik vermoed dat het sollicitatiegesprek ongeveer zo verliep: (Deze scène speelt zich af in Drenthe, begin jaren '80) "Ben jij eentje van de aannemer?" "Ja." "Van Berend of van Harm?" "Harm." "Kun je zaterdag beginnen? Kassa draai’n?" "Ja, da’s goed." "Oké. Zie ik je dan. Moi." "Moi." In Drenthe ben je al snel een ‘dikke snakkerd’. Bijvoorbeeld als je teveel kletst. In ieder geval, die zaterdag zat ik achter de kassa van de Centra supermarkt in ons dorp. Ik kreeg een lichtblauwe blousejas als bedrijfskleding (nu hoorde ik er echt bij), kreeg uitleg over hoe de kassa werkte en leerde dat ik de werkdag altijd moest beginnen met het bijvullen van de rookwaren en de tijdschriften. Er was nog niets geautomatiseerd. Geld was contant, dus ik moest zelf terugtellen, waardoor mijn rekenvaardigheden snel verbeterden. Ik leerde de dorpelingen kennen, wist precies wie altijd allerlei (naar mijn mening) luxe boodschappen haalde, wie alles op rekening liet zetten en wie liep te emmeren om een verschil van 2 cent. Ik leerde onder druk werken, want er waren maar 2 kassa's en soms lange rijen. Ik kon praatjes maken over het weer, dat de week nu alweer voorbij was en hoe het ging met vrouw, man, dochter, zoon, buurvrouw of cavia. Na sluitingstijd moesten we schoonmaken, dweilen en spiegelen. Het tellen van het geld was de taak van Meneer ter Horst zelf. Ik hoopte iedere keer dat hij geen verschil zou aantreffen. Na het schoonmaken nog even wat drinken, kletsen en een geldzakje mee naar huis. Deze eerste bijbaan heeft me een aantal essentiële vaardigheden geleerd waar ik mijn leven lang plezier van heb gehad. Ik kan me voorstellen dat jij ook (ooit) zo'n eerste werkervaring hebt gehad. Wat was jouw eerste baan? Deel het hieronder, ik ben benieuwd 👇

Een stukje gretigheid Na een verloren wedstrijd werd de voetballer van RKC geïnterviewd. ‘Er mist een stukje gretigheid’, was zijn verklaring voor het verlies. Daar moest ik even over nadenken. Wat is een stukje gretigheid? Krijg je de vraag ‘mag het ook een onsje meer zijn?’ als je het in de winkel haalt? En hoe groot moet dat stuk gretigheid zijn om wèl te kunnen winnen? Weet iemand dit? In organisaties waar een verandering moet worden doorgevoerd, zou je dat stukje gretigheid kunnen vergelijken met een stukje urgentie. Hoewel de bullshitradar met zulke termen snel in het rood schiet. Toch begint iedere verandering met een gevoel van urgentie. Dat kan een gewenste verandering zijn (we zien grote kansen) of een verandering die noodzakelijk is (er zijn grote problemen). Momenteel werk ik aan opdrachten voor en met behandelteams in de ouderenzorg. De transitie in de ouderenzorg heeft geleid tot zaken die voorheen vanzelfsprekend waren, dat nu niet meer zijn. Dit geldt ook voor de inzet van behandelaren. Het aantal ouderen neemt de komende jaren sterk toe, terwijl het aantal gespecialiseerde behandelaren in de ouderenzorg dit tempo niet kan bijbenen. Er moeten dus keuzes worden gemaakt. Veel behandelaren in de ouderenzorg ervaren een gevoel van urgentie. Ik zie en ervaar dit dagelijks. Het is een instinctief gevoel dat rechtstreeks uit de onderbuik komt. Noem het professionele intuïtie. Behandelaren die actief aan de slag gaan met de vraag hoe het anders kan. Het begeleiden van zo’n veranderproces vereist dat je de tijd neemt om hun dagelijkse praktijk te begrijpen. Wat zijn hun zorgen, twijfels en behoeften? Op welke manier kun je hen daarin ondersteunen? Investeer de nodige energie hierin. Dan volgt dat stukje gretigheid echt wel. Ps. Op de foto onze hond die soms iets te gretig met de kat speelt. Een stukje teveel gretigheid kan dus ook :)

Tuurlijk. Net dat ene tafeltje naast ons. We zijn een weekendje in Twente. Altijd fijn, we houden van Twente. Huisje in het bos, hond mee en sjouwen maar. Tijdens één van die wandelingen drinken we een kop koffie in een restaurant in De Lutte. Het is een behoorlijk grote zaak en wij zijn op dat moment de enige gasten. Tot er een stel binnenkomt. Ze kijken even rond om vervolgens aan het tafeltje precies naast die van ons te gaan zitten. De man zei nog: ze hebben een hond, zullen we een tafeltje verderop gaan zitten? Nee hoor, zegt ze, kom maar naast me zitten. Waardoor ze met z’n tweeën volledig uitzicht op ons hebben. Hoe dan? In die zaak staan wel 40 tafels. Allemaal niet bezet. Toch verzin je het om pal naast ons te gaan zitten. Waarschijnlijk zitten deze mensen al sinds jaar en dag iedere zaterdagochtend op hetzelfde plekje. Voor hun kopje koffie met krentewegge. Dus ook nu. Dit stel illustreert een diepgeworteld menselijk gedrag dat ook in organisaties te zien is: de neiging om vast te houden aan het vertrouwde, zelfs wanneer er allerlei andere mogelijkheden beschikbaar zijn. Zelfs als een organisatie ruimte biedt voor vernieuwing of verbetering (de 40 lege tafels), kiezen medewerkers vaak voor de optie die hen het meest vertrouwd voelt (het tafeltje naast ons). Dit gedrag kan voortkomen uit onzekerheid, angst voor het onbekende, of simpelweg het comfort van routine. Het inzicht dat hieruit voortvloeit, is dat veranderen in organisaties niet alleen gaat over het implementeren van nieuwe strategieën of processen, maar vooral ook in het begeleiden van mensen door het emotionele landschap van verandering. Net zoals het stel, hebben organisaties en hun medewerkers soms een zetje nodig om te verkennen wat er buiten hun vertrouwde ruimte ligt. Door aandacht te besteden aan de menselijke kant van verandering, vergroot je de kans op succesvolle en duurzame veranderingen in je organisatie. Ps. Op de foto een bordje in één van de vele Maria-kapelletjes langs de weg. Ik hou d’r van.

Het is inmiddels bijna 40 jaar geleden, maar ik heb nogal moeite moeten doen om mijn rijbewijs te halen. 5 (lees v-i-j-f) keer heb ik erover gedaan. Wat een worsteling was dat rijbewijs. Waarom ik de eerste keer gezakt ben? Geen idee meer. Volgens mij had ik een ingreep. Maar waarvoor? Ik weet wel dat ik de tweede keer op een spoorwegovergang stil bleef staan. Werd niet gewaardeerd. Ook ging het een keer regenen terwijl we net op snelweg zaten. En ik had door alle stress werkelijk geen idee meer hoe ik de ruitenwissers aan de praat moest krijgen. Ik zoeken. Ondertussen stuurde ik zo richting vluchtstrook. Wéér gezakt. Kortom, dat rijexamen was geen boost voor mijn zelfvertrouwen. In mijn hoofd was ik inmiddels bezig met het aanvragen van een staatsexamen. Dat stond in mijn beleving ongeveer gelijk aan de legendarische rijstijl van Oom Geert. Die kon echt niet rijden. Hij kon in de eerste versnelling tot 40 kilometer per uur scheuren. Met een joelende auto reed hij altijd de straat uit. Ik was ondertussen zover dat ik niemand meer vertelde dat ik moest afrijden. Stel dat het weer mislukte? Gelukkig slaagde ik de vijfde keer wel dus dat staatsexamen was niet nodig. Inmiddels ben ik vele, vele kilometers verder en heb ik de illusie dat ik een goeie chauffeur ben. De opdrachten die ik op dit moment doe, zijn gericht op behandelteams in ouderenzorgorganisaties. Hoe gaan we de schaarse capaciteit aan behandelaren toekomstbestendig en optimaal inzetten? En dan niet alleen in de eigen organisatie maar ook in de regio? Daarover heb ik veel gesprekken met behandelaren. En soms is het best lastig te overzien wat deze veranderingen voor jou zelf als behandelaar en voor de organisatie betekenen. Zo’n veranderproces vergelijk ik wel eens met leren autorijden. Je begint met een klein stukje rijden op een weggetje ergens achteraf en zonder verkeer. Dan denk je: ‘dit leer ik nooit. Sturen, schakelen, koppeling, remmen, alles komt tegelijk. Ik geef het op.’ Tot je uiteindelijk het rijbewijs haalt. Waarna je pas echt leert autorijden. Net zoals bij het behalen van mijn rijbewijs, geloof ik dat veranderingsprocessen ook doorzettingsvermogen en een leercurve vereisen. Maar net als bij autorijden, is het de moeite waard om door te zetten. Want uiteindelijk, wanneer we de uitdagingen overwinnen, begint het echte groeien en bloeien. PS. Op de foto zie je dat mijn auto moet worden weggesleept, Kapotte aandrijfas. Dan kun je wel een rijbewijs hebben, maar ja…ook dan kom je soms hobbels tegen.

Als ik terugkijk op de opdrachten die ik al die jaren als adviseur of interim heb uitgevoerd, dan is de rode draad dat er in ieder geval iets moest veranderen in de organisatie, het bedrijfsonderdeel of het team. Ik geloof dat ik één of twee keer een kortlopende opdracht had waarbij ik in de tussentijd de zaken draaiende moest houden in afwachting van de opvolger. Logisch denk jij wellicht, waarom haal je anders tijdelijk iemand in huis. Wijsneus. Veranderen is niet altijd gemakkelijk. In mijn eerste veranderopdrachten besteedde ik veel tijd aan het creëren van draagvlak. Om vervolgens teleurgesteld te zijn als mensen toch boos op me werden of de barricaden beklommen. Daar begreep ik niks van. Had ik niet mijn uiterste best gedaan met gedetailleerde uitleg en het betrekken van mensen. De laatste jaren ben ik echter minder fanatiek geworden als het gaat om het nastreven van draagvlak. Dit komt doordat ik, mede door ervaring, heb geleerd dat veranderingen altijd gepaard gaan met verlies. Je kunt draagvlak zoeken tot je scheelziet, maar het is veel effectiever om te erkennen dat verandering, hoe rationeel en logisch deze ook mag lijken voor de organisatie, het team of de afdeling, niet altijd aangenaam is. Want verliezen is nu eenmaal niet plezierig. Mensen hebben een hekel aan verliezen en doen er alles aan om dit te vermijden. Ik heb levendige herinneringen aan de pionnetjes van Mens-Erger-Je-Niet die ik als kind na een verliespartij woedend door de keuken smeet. Verlies-aversie ten voeten uit. Als we het hebben over het verlies van status of zekerheid, wordt het nog ingewikkelder. Dit soort verlies raakt aan je eigen identiteit, zelfvertrouwen en alles wat voor jou van waarde is. Veranderen zonder verlies is een illusie. Hoe sneller je dit accepteert, des te gemakkelijker wordt het om afscheid te nemen van wat was. Ps. In huize De Valk worden we regelmatig geconfronteerd met afscheid. Zie dit kattenkerkhof op de foto. Een goed afscheidsritueel met bijbehorend handgemaakt kruisje helpt dan om weer door te kunnen.

Tijdens onze wekelijkse wandeling samen hadden mijn man en ik het over sport op tv. Hij is een groot liefhebber van voetbal en kijkt ook graag naar andere sporten zoals nu het schaatsen. Toen we elkaar leerden kennen, halverwege de jaren ‘80, had je op zondagmiddag Langs de Lijn. Met veel muziek en tussendoor meldingen als er een doelpunt was gevallen. En pas vanaf de tweede helft een paar live-verslagen. ‘s Avonds waren er tussen 19.00 - 20.00 samenvattingen op Studio Sport. Balen als je favoriete cluppie niet of nauwelijks in beeld kwam. En daar moest je het dan weer een week mee doen. Hooguit een Europese wedstrijd op woensdagavond maar dan ook alleen als het al verderop in de competitie was. Vergelijk dat met nu. Iedere dag worden er wedstrijden uitgezonden. Zijn er geen wedstrijden dan wordt er eindeloos door allerlei (semi)deskundigen gepraat over die wedstrijden die zijn geweest of nog komen. Je kunt er een dagtaak van maken. Maak nu die vergelijking nog een keer maar dan met je werk. Ook dat was halverwege de jaren 80 een stuk overzichtelijker. Je hoefde niet eindeloze stromen mails te verstouwen, oeverloos te overleggen of veel te veel informatie tot je te nemen. Wees je bewust dat dat ook nu niet hoeft. Je kunt niet alles weten, je kunt niet overal bij zijn. Maak slimme keuzes en geef het juiste je aandacht. Ps. Sommige wedstrijden zijn in huize De Valk een hele happening.